JE UNA ELEWA NINI JUU YA UGONJWA WA SELI MUNDU ( SICKLE CELL DISEASE)??
 |
Sickle cell anemia ni moja ya magonjwa ya seli mundu ambayo ni magonjwa ya kurithi. Ina athari kwenye muundo wa seli nyekundu za damu, ambazo husafirisha oksijeni kwa mwili wote.
Seli nyekundu za damu kwa kawaida ni duara na hunyumbulika, hivyo kuziruhusu kupita kwa urahisi kupitia mishipa ya damu. Baadhi ya seli nyekundu za damu katika anemia ya seli mundu zina umbo la mundu au mwezi mpevu. Inakuwa ngumu na fimbo, kupunguza au kuzuia mtiririko wa damu. Matibabu inaweza kusaidia kupunguza maumivu na kuepuka matokeo yanayohusiana na ugonjwa.
Dalili za Sickle Cell Anemia
Dalili za anemia ya seli mundu kwa kawaida huanza karibu na umri wa miezi sita. Wanatofautiana kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine, na wanaweza kubadilika kwa muda. Ifuatayo ni mifano ya ishara na dalili:
- Upungufu wa damu - Seli za mundu husambaratika kwa urahisi na kufa. Seli nyekundu za damu hudumu takriban siku 120 kabla ya kuhitaji kubadilishwa. Hata hivyo, seli mundu hufa ndani ya siku 10 hadi 20, na kuacha upungufu wa chembe nyekundu za damu (anemia). Mwili hauwezi kupata oksijeni ya kutosha ikiwa hauna seli nyekundu za damu za kutosha, ambayo husababisha uchovu.
- Vipindi vya uchungu - Maumivu au matukio ya maumivu makali, ni dalili za kawaida za anemia ya seli mundu. Maumivu hutokea wakati chembe nyekundu za damu zenye umbo la mundu huzuia mtiririko wa damu kwenye kifua chako, tumbo, na viungo kupitia njia ndogo za damu.
Usumbufu unaweza kudumu kwa kasi na kudumu popote kutoka kwa saa chache hadi siku kadhaa. Watu wengine wana shida kadhaa tu za maumivu kila mwaka.
Maumivu ya kudumu huathiri vijana fulani na watu wazima wenye anemia ya seli mundu, ambayo inaweza kusababishwa na kuzorota kwa mifupa na viungo, vidonda na mambo mengine.
Mikono na miguu kuvimba
Seli nyekundu za damu zenye umbo la mundu huzuia mzunguko wa damu kwenye mikono na miguu, hivyo kusababisha uvimbe.
Maambukizi hutokea mara kwa mara
Seli za mundu zinaweza kudhuru wengu, na kuifanya iwe rahisi kuambukizwa. Chanjo na viuavijasumu hutolewa mara kwa mara kwa watoto wachanga na watoto walio na anemia ya seli mundu ili kuzuia magonjwa yanayoweza kutishia maisha kama vile nimonia.
Kuchelewa kubalehe au ukuaji
Seli nyekundu za damu hutoa oksijeni na virutubisho kwa mwili, na kuruhusu kukua. Kwa watoto wachanga na watoto, ukosefu wa seli nyekundu za damu zenye afya zinaweza kupunguza ukuaji na kusababisha kubalehe kuchelewa.
Masuala yenye maono
Seli za mundu zinaweza kuziba mishipa midogo ya damu inayotoa macho. Hii inaweza kusababisha matatizo ya kuona kwa kuharibu retina, ambayo ni sehemu ya jicho inayotafsiri picha zinazoonekana.
Matatizo ya Sickle cell anemia
Yafuatayo ni matatizo
- Ugonjwa wa kifua mkali
- Uharibifu wa mwili
- Upofu
- Vidonda vya mguu
- Mawe ya nyongo
- Upendeleo
- Thrombosis ya kina
- Shida za ujauzito
Sickle cell anemia Kinga na Utambuzi
Kuonana na mtaalamu wa afya kabla ya kujaribu kushika mimba kunaweza kukusaidia kuelewa hatari yako ya kupata mtoto mwenye anemia ya seli mundu ikiwa una sifa ya seli mundu. Mtaalamu wa afya anaweza pia kujadili njia za matibabu, hatua za kuzuia, na njia mbadala za uzazi na wewe.
Ili kugundua ugonjwa huu mtu anaweza kuchukua vipimo vifuatavyo:
- Kipimo cha damu kinaweza kugundua aina ya hemoglobini inayosababisha anemia ya seli mundu.
- Hata hivyo, watoto wakubwa na watu wazima wanaweza pia kutathminiwa.
- Sampuli ya damu inachukuliwa kutoka kwa mshipa wa mkono kwa watu wazima.
- Sampuli ya damu mara nyingi huchukuliwa kutoka kwa kidole au kisigino kwa watoto wadogo na watoto. Baada ya hapo, sampuli hupelekwa kwenye maabara ili kuangaliwa iwapo hakuna hemoglobin ya sickle cell.
- Ikiwa wewe au mtoto wako ana anemia ya seli mundu, daktari wako anaweza kupendekeza vipimo zaidi ili kufuatilia matatizo ya ugonjwa.
- Wewe au mtoto wako karibu hakika mtaelekezwa kwa mshauri wa maumbile ikiwa wewe au mtoto wako ana jeni ya seli mundu.
- Tathmini ya hatari ya kiharusi - Kifaa cha kipekee cha ultrasound kinaweza kuamua ni watoto gani walio katika hatari kubwa ya kupata kiharusi. Watoto walio na umri wa miaka miwili wanaweza kufanyiwa mtihani huu usio na uchungu, ambao hutumia mawimbi ya sauti kutathmini mtiririko wa damu katika ubongo. Kutiwa damu mishipani mara kwa mara kunaweza kusaidia kupunguza hatari ya kiharusi.
- Vipimo vya kabla ya kujifungua ili kugundua jeni za seli mundu
- Mtoto ambaye hajazaliwa anaweza kugundulika kuwa na ugonjwa wa seli mundu kwa kuchukua sampuli ya maji yanayozunguka mtoto tumboni mwa mama (amniotic fluid). Muulize daktari wako kuhusu uchunguzi huu ikiwa wewe au mpenzi wako ana anemia ya sickle cell au sifa ya sickle cell.
Matibabu ya anemia ya seli mundu
Matibabu ya anemia ya seli mundu hulenga hasa katika kupunguza matukio ya maumivu, kupunguza dalili, na kuepuka matokeo.
Dawa na utiaji damu mishipani zinaweza kutumika kama matibabu. Kupandikizwa kwa seli shina kunaweza kutibu hali hiyo.
katika nchi yetu ya TANZANIA hospitali ya BENJAMINI MKAPA imeanza kutoa huduma hii ya upandikizaji uroto kwa watoto wenye ugonjwa wa anaemia ya seli mundu.
Uhamisho wa seli za shina
Upasuaji huu, unaojulikana pia kama upandikizaji wa uroto, unahusisha kubadilisha uroto ulioathiriwa na anemia na uroto wenye afya kutoka kwa wafadhili.
Mfadhili anayelingana, kama vile ndugu, ambaye hana anemia ya seli mundu hutumiwa mara kwa mara katika upasuaji.
Kwa sababu ya hatari ya upandikizaji wa uroto, ambayo ni pamoja na vifo, inapendekezwa tu kwa watu walio na dalili kali na matokeo ya anemia ya seli mundu, haswa watoto.
Tiba pekee inayojulikana ya anemia ya seli mundu ni upandikizaji wa seli shina.
Mabadiliko ya Maisha na Kujitunza
Yafuatayo ni mabadiliko ya mtindo wa maisha ambayo mtu anapaswa kufanya ili kudhibiti ugonjwa huu
0 comments: